Kaptan, bir gemiyi sevk ve idaresi altında bulunduran kimseye denir. Ticaret gemilerinde kaptan genellikle üçüncü şahıslara karşı donatanın yasal temsilcisi durumundadır.
Kaptanın yetkileri:
1.İdari yetkileri: Kaptan geminin düzenini sağlamak amacıyla birtakım tedbirler alabilir. Bir kimseyi bir yere kapatabilir ya da gemiden uzaklaştırabilir.
2.Teknik yetkileri: Kaptan geminin sevk ve idaresinde yetkili olan kimsedir. Geminin sevk ve idaresi konusunda kaptana donatan bile emir veremez. Kaptanın verdiği her emir yerine getirilmek zorundadır.
3.Ticari yetkileri: Kaptan, gemisinin yönetimi ile görevli olduğu sürece her bakımdan donatanı temsil eder. Kaptan, gemi adamı alabilir, gemi adamlarının görevlerinde değişiklik yapabilir, navlun sözleşmeleri imzalayabilir, konşimento verebilir. Kaptan, donatan adına dava açabilir.
Kaptanın görevleri:
Yolculuk başlamadan önce:
Geminin denize ve yola elveriÅŸli hale getirilmesi.
Yolculuk sırasında:
a) Gemide hazır bulunmak
b) Geminin sevk ve idaresi
c) Gemi jurnalini eksiksiz tutmak
d) GerektiÄŸinde deniz raporu almak
LÄ°MAN BELGELERÄ° ve Ä°ÅžLEMLERÄ°
Limandan ayrılacak bir geminin kaptanı gerekli belgeleri hazırladıktan sonra çıkış izni almak zorundadır. Eğer gemi yurt dışına çıkıyorsa, gümrük işlemleri de yapılır. Bu işlemler ticari gemilerin bağlı olduğu acenteler tarafından da yapılabilmektedir.
GEMÄ°YE AÄ°T BELGELER
Gemi tasdiknamesi: Geminin gemi kütüklerinde bulunan bilgileri buraya geçirilmiştir. Genel olarak geminin adı, tonajı, çağrı işareti, resmi numarası, teknik detayları, makinası, donatanının adı ve adresi, geçerlik süresi gibi bilgileri kapsar. Geçici ve devamlı olan türleri vardır. Bir geminin Türk Bayrağı çekme hakkı, gemi tasdiknamesi ile ispat olnur. Gemi tasdiknamesi alınmadıkça Türk Bayrağı çekme hakkı kullanılamaz. On sekiz gros tonilatodan ufak gemiler gemi tasdiknamesi olmaksızın Türk Bayrağını çekebilirler.
Denize Elverişlilik Belgesi: Tekne, genel donatım, makine, kazan gibi esas kısımları bakımından yapacağı yolculuğun (tamamiyle anormal tehlikeler hariç) deniz tehlikelerine karşı koyabilecek durmda ise ‘denize elverişli’ sayılır. Geminin kontrol edilmesinden sonra yetkililer tarafından verilen ve geminin sefer yapabilecek durumda olduğunu belirten sertifikadır. Ticaret gemileri yıllık kontrolden sonra gerekli teknik şartlara uygun bulundukları takdirde bu sertifikayı alırlar. Geçerlilik süresi bir yıldır.
Yola Elverişlilik Belgesi: Denize elverişli olan gemi, teşkilatı, yükleme durumu, yakıtı, kumanyası, gemi adamlarının sayısı ve yeterliği bakımından gerekli nitelikleri taşıdığı takdirde ‘yola elverişli’ sayılır. Bu belge geminin ayrıldığı Liman başkanlığınca verilir ve geçerlilik süresi o yolculukla sınırlıdır.
Bu temel belgelerden başka ticaret gemilerinde ölçü belgesi, emniyet belgesi, fribord belgesi, telsiz telefon emniyet belgesi, yolcu sayısı belgesi, röle cetveli belgesi, demirbaş defteri ve gemi sağlık cüzdanı gibi pek çok belge bulunur. Bunlar liman giriş-çıkışlarında ve yapılan kontrollerde gösterilmek zorundadır.
AMATÖR TEKNELERE AİT BELGELER
Tonilato Belgesi : Teknenin boyu, eni, draftı, inşa eden, yapı malzemesi, gros ve net tonajları, makinesinin özellikleri, sahibi (donatanı), bağlama limanı, teknik kütük numarası gibi bilgilerin yazıloı olduğu belgedir.
Özel Yat Kayıt Belgesi : Tonilato belgesindeki bilgilerin bir kısmı ile birlikte izin verilen sefer bölgesi, yolcu kapasitesi, personel listesi, can kurtarma donanımı, yangın söndürme ve deniz kirliliğini önleme donanımları, sörvey yeri ve tarihi gibi bilgilerin yazılı olduğu belgedir. Dört yılda bir yenilenen bu belge, her yıl vize ettirilir.
Bu iki belgeden başka eğer teknede VHF cihazı varsa, buna ait ruhsatname, kaptan ve gemicilerin amatör denizci belgeleri ve en az birinin ‘deniz tahditli VHF radyotelefon operatör’ belgesi bulunması gerekir. Yurt dışı sefer yapmadıkları süreceamatör denizci tekneleri limanlarda kağıt yenilemezler. Yurt dışı sefer yapılırken ‘transitlog’ belgesi alınır, doldurulur ve yetkili makamlara (Liman Başkanlığı, pasaport polisi, gümrük muhafaza, sahil teşkilatı merkezi) onaylatılır.