İSKELE-SANCAK
ilk olarak 893 senesinde İngiltere’de ortaya çıkmıştır, eski İngilizcede “Steorbord” bileşik kelimesinden türemiştir. O devirde teknelerde dümen olarak sağ taraftan suya sarkıtılan Steorbord adı verilen bir kürek kullanılırdı. Burada “Steor” dümen küreği (Steering paddle) anlamında, “Bord” kelimesi ise teknenin bordası anlamında kullanılmaktaydı. Bu sistem devamlı olarak teknenin sancak tarafına konumlandırıldığından zamanla “Steorbord” deyimi teknenin sağ tarafı anlamında kullanılmaya başlandı. Yıllar içinde bu deyim daha kolay söylenebilecek bir şekilde “Starboard” haline geldi.
Eski İngilizcede geminin iskele tarafına ise “Larbord” denirdi. “Lar” kelimesinin “Lade” yani yükleme anlamına gelen fiilden türetildi. Teknenin sancak (sağ) tarafında kürek-dümen donanımı olduğundan yükleme-boşaltma işlemleri için rıhtıma her zaman iskele (sol) tarafından yanaşılırdı. Bu deyim de “yükleme tarafı” anlamında kullanılagelmişti.
Ancak zamanla Steorbord & Larbord deyimlerinin söylenirken birbirine karıştırılabildiği anlaşılınca “Larbord” yerine “Port” deyimi kullanılmaya başlandı. (Almanca: Backbord Starboard=Steuerbord=Sancak=Yeşil ve Port=Backbord=İskele=Kırmızı
Sancak – İskele deyimlerinin dilimizde kullanılmasının temelinde de gene eski İngiliz Donanması geleneklerinin olduğu düşünülmektedir. Limanda gemilerin yük ve personel indirilmesi sol (iskele) tarafı kullanılırken, yüksek rütbeli subaylar gemiye sağ (sancak) tarafından inip binerlerdi. Günümüzde de bu işlem aynı şekilde uygulanmaktadır.
Denizcilik sporlarında yelkende bu terimler kullanılırken kürek sporunda pek yer almamıştır. Kürekçilerin teknenin gidiş istikametine ters oturuyor olması akıl karıştırabileceği için dümenci genellikle sağ-sol komutları verir.
Asimetrik yapılı Balta Pala kürekler çıkmadan önce eski zamanlarda simetrik yapıdaki sağ ve sol kürekleri ayırt edebilmek için teknenin (gidiş istikametine göre) sol tarafına takılan sağ küreklere kırmızı (İskele) renkli bant yapıştırılır, (gidiş istikametine göre) sağ tarafına takılan sol küreklere de (Sancak) yeşil bant takılırdı.
Fırat Yılmaz